نقش تصاویر ماهواره ای در GIS (بخش اول)

نقش تصاویر ماهواره ای در GIS  (بخش اول)

نویسنده : سید مهدی هاشمی

منبع مقاله : East Structure

طرح های توسعه شهری با توجه به قالب کلی که برای روند رشد در نظر گرفته می شود، تعریف می شوند. برای این کار 3 ابزار مهم و اساسی وجود دارد:

1. نقشه منطقه بندی و استفاده از فضاها برای تعیین قطعات اراضی در نواحی شهرک های ساخته شده

2. نقشه ساختار جاده ها بمنظور راهنمایی در مورد زیرسازی جاده های شهرک ها

3. مقررات کنترل شهرک سازی که چگونگی ساختمان سازی در شهرک های ساخته شده را تعیین می کند.

نقطه آغاز پروسه آماده سازی نقشه _که به علت عدم وجود اطلاعات پایه ای شدیدا محدود می شود_ را می توان از فراهم آوردن نقشه های دقیق، داده های مربوط به اراضی مورد استفاده، شبکه های جاده ای، ساختار ها، فضا های باز، سطح آب منطقه و غیره عنوان کرد. نقشه شهرها مدت ها پیش تهیه شده و سالهاست که بر طبق آخرین تحولات تغییری نکرده است. علاوه براین بیشتر اطلاعات ثانویه تا سازمان های و منابع متفاوت کشیده شده ولی تا کنون بر طبق تحولات جدید تغییراتی در آن داده نشده است و بهمین دلیل پرداختن به آنها بسیار وقت گیر است. از این گذشته تا کنون هیچ روش سیستماتیکی در رابطه با جمع آوری ، نگهداری و تجزیه و تحلیل داده ها و اطلاعات، که مرتبط با اهداف نقشه کشی باشد، ارائه نشده است.

اطلاعات ضروری در امر آماده سازی یک برنامه شامل یک نقشه جغرافیایی مرجع دقیق و مطابق آخرین تحولات مناطق، نقشه شبکه های جاده ای، نقشه فضایی میزان توسعه و اطلاعاتی در مورد چگونگی استفاده از هر قطعه زمین می باشد. این اطلاعات برای یک برنامه ریزی دقیق و منطقی ضروری است. تصاویر ماهواره ای و GIS می تواند این مشکل را مرتفع سازد همانطور که در تودا(TUDA)_حیطه توسعه شهری تیراپاتی(Tirupati)_ با استفاده از تصاویر ماهواره ای به طراحی منطقه و توسعه ناحیه پرداخته می شود.

این طراحی شامل سه بعد است:

1. استفاده از تصاویر ماهواره ای در آماده سازی نقشه جغرافیایی مرجع ناحیه

2. استفاده از نقشه جغرافیایی در طراحی نقشه استفاده از اراضی

3. استفاده از تصاویر ماهواره ای و GIS برای تایید تصمیمات طراحی

مورد اول اهمیت و ضرورت وجود یک نقشه دقیق، وجود یک روش مشخص برای تهیه نقشه های دقیق و مطابق آخرین تحولات و یک نقشه جغرافیایی مرجع در این پروسه را نشان می دهد. در بخش دوم این مساله بیان می شود که با وجود تصاویر ماهواره ای و تجزیه و تحلیل آنها می توان به سادگی نقشه استفاده از اراضی را رسم کرد. در مورد سوم سودمندی تصاویر ماهواره ای و GIS و امکان استفاده از آنها در تایید تصمیمات طراحی و نقشه کشی مدنظر قرار گرفته است.

استفاده از تصاویر ماهواره ای در آماده سازی نقشه پایه

الف) نیاز به نقشه جغرافیایی مرجع در طراحی آباد سازی

طراحی آبادسازی نواحی در بستر ساختار اصلی توسعه آینده، تعیین اهداف توسعه زیرساخت و تحقیق و تجویز چگونگی استفاده از اراضی و حقوق و هنجارهای شهرک سازی در هر قطعه زمین، فراهم می شود. بنابراین داشتن یک نقشه جغرافیایی دقیق و به روز یکی از اساسی ترین نکات قابل توجه در نقشه کشی جاده ها بر در نظر گرفتن آینده توسعه و رشد شهری است. نقشه شهرها بر پایه نقشه هایی که جزئیات مساحی و قطعات شهری که از نقشه های ثبت املاک اخذ شده و توسط سازمان ثبت املاک و اسناد و اداره عوارض تهیه می شود، تهیه می شوند. این نقشه ها مدت های مدیدی است که تغییری نکرده است و تا کنون سازماندهی و به روز نشده است. تنها می توان گفت که صاحبان اراضی در مواقعی که نیاز به کشیدن جاده و برخی پروژه های شهری در زمین ها احساس می کنند بطور تدریجی در نقشه ها تغییراتی ایجاد می کنند.

این اطلاعات و اعمال تغییرات در آنها به حوزه های مختلف واگذار شده است و می بینیم که این اطلاعات با توجه به نقشه های جغرافیایی به روز تطبیق داده نشده اند و از این گذشته رشد جمعیت و شهرک سازی در این نقشه ها لحاظ نشده است. همچنین این نقشه ها به ندرت توسط کامپیوتر تهیه می شوند و در طول سال بصورت دستی ترسیم و آزمایش می شوند به همین دلیل حتی به لحاظ مسائل جغرافیایی هم دارای خطا هستند. در نتیجه به دلیل کهنگی و قدمت نمی توانند نیازهای مدرن و معاصر را برطرف کنند و کسب کردن و حفظ این قبیل اطلاعات بسیار مشکل می باشد.

اگرچه مساله مهم در این خصوص تنها داشتن یک نقشه جغرافیایی مرجع دقیق و مطابق آخرین تغییرات نیست اما مساله دیگر این است که نقشه شهری می بایست با کامپیوتر تهیه شود و نهش گر آن مشخص باشد تا در صورت لزوم بتوان از نقشه فضایی آن در اخذ تصمیمات مهم کمک گرفت. علاوه براین با استفاده از کامپیوتر می توان صحت این نقشه ها را تایید کرد، در صورت بروز تغییرات می توان به آسانی آن را تغییر داد و این امکان تجزیه و تحلیل نقشه ها با مقیاس های متفاوت را فراهم می سازد. همانطور که گفته شد اولین قدم در طراحی نقشه های معماری و شهری، آماده سازی یک نقشه جغرافیایی مرجع دقیق و به روز است.

ب) حصول روش برای تهیه یک نقشه جغرافیایی مرجع از نواحی شهری

نقشه جغرافیایی مرجع را می توان از دو روش تهیه کرد ابتدا نقشه برداری و مساحی منطقه از طریق توپوگرافی با در نظر گرفتن تمامی جزئیات و راه دوم استفاده از تصاویر ماهواره ای در راستای دیگر اطلاعات می باشد. ابعاد برجسته این دو روش در زیر بصورت مختصر بیان شده است:

1. نقشه برداری توپوگرافی: نقشه برداری عینی و جامع از نواحی هنگامی به مرحله اجرا می رسد که آخرین تجهیزات نقشه کشی را در اختیار داشت. بدین وسیله بسیاری از جزئیات در رابطه با ابعاد ساختمان سازی، جاده سازی، عوامل طبیعی، سطوح و غیره را مورد ارزیابی قرار داد. این روند باید تحت شدیدترین نظارت ها بر اندازه گیری و ارزیابی منطقه صورت می گیرد و همین امر صحت و دقت نقشه را تا حدود زیادی تضمین می کند. این روش نه تنها اهداف نقشه کشی را مرتفع می سازد بلکه در مراحل بعدی می توان در جزئیات طراحی و نقشه کشی زیرساخت پروژه از آن کمک گرفت. ذکر جزئیات نقشه کشی در زمانی که پروژه نقشه کشی مربوط به زیر ساخت پروژه هایی از قبیل جاده سازی، زه کشی، لوله کشی آب و غیره که تکرار دوباره آنها میسر نمی باشد، است، ضرورت دارد. متعاقبا اطلاعاتی که در مساحی و نقشه کشی ذکر می شود می تواند در ارزیابی عوارض مالکیت اراضی، ترسیم نقشه های دیگر شبکه های زیر ساختی به منظور نیل به اهداف حفاظتی، مدیریتی، طراحی و غیره مورد استفاده قرار گیرد.

اگرچه این طرح به میزان قابل توجهی از منابع و تحقیقات گسترده در بسیاری از زمینه هایی که شرکت ها و آژانس ها منابع مکفی در زمینه مساحی در اختیار ندارند، نیازمند است. همچنین زمان قابل ملاحظه ایی هم نیاز است تا جزئیات نقشه توپوگرافی تهیه شود.

2-استفاده از تصاویر ماهواره ای: با توجه به محدودیت منابع، در اختیار داشتن تصاویر ماهواره ای امکان تصحیح و اعمال تغییرات در نقشه های شهری را سریع تر و آسان تر می سازد. یک نقشه مرجع قابل قبول می تواند با استفاده از تصاویر ماهواره ای (PAN و IKONOS) تهیه شود و بعنوان اطلاعات پایه و تکمیلی از منابع متعددی از قبیل تصاویر هوایی، نقشه های مربوط به عوارض و غیره مورد استفاده قرار می گیرد. برای تصحیح نقشه های GIS لازم است که یک نقشه جغرافیایی صحیح در دست داشته باشیم و این نقشه را می توان از مراجع جغرافیایی و یا ثبت تصاویر ماهواره ای در نقشه های توپوگرافی به دست آورد. تصحیح نقشه ها به تفکیک تصاویر ماهواره ای نیاز دارد. مطمئنا استفاده از این نقشه ها در مقایسه با نقشه کشی توپوگرافی محدود تر است.